Dalków (niem. Dalkau) - niewielka wieś w samym sercu Wzgórz Dalkowskich, w województwie dolnośląskim, powiecie polkowickim, gminie Gaworzyce (zaledwie 5 km od drogi krajowej nr 3). Pierwszą wzmiankę o Dalkowie (Dalcowo) datuje się na rok 1305. Do końca XIV wieku wieś należała do książąt cieszyńskich, zaś od XVI wieku była własnością rycerskiego rodu von Glaubitz. W 1596 rodzina ta wzniosła tutaj pałac, którego właścicielami byli aż do połowy XVIII wieku. W posiadaniu rodu von Glaubitz był zarówno Dalków, jak i okoliczne wsie – Szczepów i Czerna.
Pierwotnie pałac składał się z głównej fasady, dopiero w latach 40-tych XVIII wieku dobudowane zostało barokowe skrzydło północne. Między skrzydłami pałacu, tworzącymi kąt prosty został założony ozdobny ogród, na którego środku znajdowała się fontanna. Po roku 1742 Dalków posiadła rodzina von Stoschów, z którą poprzez ślub z Karoliną Tugendreich von Stosch związał się August Gottlob von Libermann, syn komendanta miasta i twierdzy Głogów. W połowie XIX wieku pałac należał do Ernesta Heimanna z Wrocławia. Wtedy też przeprowadzono gruntowny remont pałacu, zatracając przy tym dawny styl budowli. W późniejszych latach pałac był również przebudowywany. W latach 30-tych XIX wieku dookoła pałacu założono park krajobrazowy o powierzchni około 5 ha, wraz z otaczającym go ceglanym murem.
W 1898 roku pałac w Dalkowie nabył Richard von Hindersin, który to przebudował budynek, dostawiając do ściany północnej i zachodniej pawilony i tarasy. W trakcie drugiej wojny światowej Dalków był w posiadaniu Ilse Muench, zaś po wojnie pałac stał się własnością Państwowych Gospodarstw Rolnych. W tym czasie z powodu złego użytkowania i braków zabiegów konserwacyjnych pałac uległ znacznemu zniszczeniu.
Od 1999 roku do chwili obecnej właścicielem kompleksu parkowo-pałacowego w Dalkowie jest Józef Płocha – współwłaściciel firmy Dendrofarma.
Pałac posiada oryginalną stolarkę okienną i drzwiową. Powierzchnia pałacu wynosi 2169m². W szczególnie dobrym stanie zachowała się unikatowa sala teatralna z oryginalną przedwojenną sceną. Sala ta jest największym pomieszczeniem w pałacu. Jej sufit stanowią niebieskie malowidła o motywach roślinnych z ozdobnymi herbami rodów, zaś w kątach sali znajdują się miejsca po dawnych kominkach. Obok sali teatralnej, również w dobrym stanie, zachowała się zdobiona białą sztukaterią sala, będąca miejscem dawnych spotkań kulturalnych. To właśnie
w tych dwóch pomieszczeniach kwitło dawniej życie kulturalno-polityczne.
Wejście do pałacu bez obecności właściciela jest wzbronione, bowiem wiele miejsc w budynku grozi zawaleniem. Istnieje możliwość umówienia się telefonicznie na zwiedzanie wnętrza pałacu.
W połowie XVIII wieku w Dalkowie został zbudowany kościół ewangelicki. Pastor Johann Blümel urządził wtedy również ogród wypoczynkowy na zboczach Góry Dalkowskiej, co stało się powodem wielu wycieczek do Dalkowa w tamtym czasie. Kościół został częściowo zniszczony w okresie powojennym, następnie zaś całkowicie rozebrany. Dziś na jego miejscu stoi sklep. W połowie XIX wieku w okolicach Dalkowa rozpoczęto eksploatację węgla brunatnego. W 1859 roku w dalkowskich kopalniach wydobyto go aż 18 tys. ton, jednakże przedsięwzięcie okazało się być na dłuższą metę nieopłacalne, zatem zaniechano eksploatacji.
*Pałac wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem 157/307/L, park zaś pod numerem 565/L.
PAŁAC W DALKOWIE
PAŁAC W DALKOWIE
Na terenie zabytkowego parku w Dalkowie znajduje się aktualnie 7 drzew wpisanych do rejestru pomników przyrody gminy Gaworzyce. Do rejestru takiego wpisywane są drzewa, odznaczające się sędziwym wiekiem, niestandardową wielkością, kształtem lub innymi specyficznymi cechami.
Dalkowskie pomniki przyrody to:
Platan klonolistny (łac. Platanus acerifolia) – gatunek drzewa z rodziny platanowatych. Dalkowski okaz mierzy około 25 metrów wysokości, rozpiętość korony to ok. 23 m, zaś obwód pnia to 440 cm. Platany charakteryzują się odpadającą dużymi płatami korą. Pozostawia to jasne, żółtawobiałe pola na pniu i konarach drzewa. Dalkowski platan znajduje się tuż obok pałacu. Prawdopodobnie jest jednym z najstarszych platanów w Polsce, bowiem jego wiek szacuje się na około 300 lat.
Buk pospolity odmiana purpurowa (łac. Fagus sylvatica 'Atropunicea') – gatunek drzewa należący do rodziny bukowatych. W dalkowskim parku możemy spotkać 4 buki pospolite, będące pomnikami przyrody. Najwyższy buk w Dalkowie ma wysokość około 30 m, pozostałe trzy osiągnęły wysokość około 25 m. Rozpiętość korony największego buka wynosi około 30 m, obwód pnia 450 cm, zaś wiek szacowany jest na około 250-300 lat. Trzy mniejsze buki mają rozpiętość korony w granicach 10 m, zaś obwody pni to 240-380-385 cm. Szacowany wiek trzech mniejszych buków to 200-250 lat.
Dąb szypułkowy (łac. Quercus robur) – drzewo z rodziny bukowatych. Okaz znajdujący się w Dalkowie osiąga wysokość 25 m, zaś obwód pnia to około 370 cm.
W 2009 roku w parku wybudowano dzięki pomocy Fundacji Porozumienie Wzgórz Dalkowskich Wiatę Edukacji Ekologicznej o powierzchni 270m², w której urządzane są narady, szkolenia, warsztaty, a także różnego rodzaju imprezy okolicznościowe. Sala jest w stanie pomieścić około 120 osób, wyposażona jest również w profesjonalny sprzęt nagłaśniający i system ruchomych rolet, pozwalający na całkowite zamknięcie lub otworzenie pomieszczenia
w zależności od pogody. W środku sali znajduje się 10 tablic edukacyjnych, informujących turystów o historii Dalkowa, pobliskich rezerwatach przyrody, a także cennych okazach roślinnych, znajdujących się w okolicy. Tuż obok sali znajduje się miejsce na ognisko oraz oryginalna wojskowa kuchnia polowa.
DALKÓW PARK
Pałac otaczają liczne budynki gospodarcze tzw. „czworaki”, znajdujące się na terenie dawnego podwórza folwarcznego. Większość z nich jest aktualnie w stanie nieużytkowym. Budynki te to między innymi olbrzymia obora, a także nieprzeciętnych rozmiarów stodoła. W głównym podwórzu znajduje się również dawny magazyn zbożowy, aktualnie wykorzystywany przez firmę. Tuż obok pałacu znajduje się również „lodownia", czyli pomieszczenie, w którym temperatura powietrza przez cały rok utrzymuje się na poziomie kilku stopni Celsjusza. Uroku temu budynkowi dodaje płaszcz irgi, okrywający górną część budowli. Przed wejściem do parku znajduje się również stara wozownia, zaprojektowana
z centralnym ogrzewaniem, co w dawnych czasach nie było zbyt popularnym rozwiązaniem technologicznym. Nad wejściem do wozowni widnieje data 1912 r.
FOLWARK DALKOWSKI
I DAWNY CMENTARZ EWANGELICKI
Dawna baszta znajduje się od strony południowej pałacu, tuż przy wjedzie na teren kompleksu pałacowo-parkowego w Dalkowie. Wejście na basztę niestety jest niemożliwe. Jej wysokość to około 10 metrów.
Naprzeciwko pałacu, niedaleko starej wozowni, znajduje się stajnia dla koni, z sześcioma oryginalnymi przedwojennymi boksami, wykonanymi
z żeliwa, ozdobiona ceramicznymi kafelkami na ścianach. Stajnia jest w bardzo dobrym stanie, zapewnione są w niej media takie jak prąd i woda. Na górze stajni znajduje się duże pomieszczenie o powierzchni około 100 m², stanowiące miejsce składowania siana. Stajnia nadal jest użytkowana zgodnie z jej przeznaczeniem - mieszkają tam dwa konie, które za dnia często można spotkać na terenie przypałacowym.
Tuż przed wjazdem do Dalkowa po lewej stronie znajduje się dawny cmentarz ewangelicki. Aktualnie na jego terenie znajduje się ceglana kaplica oraz dwa sporych rozmiarów nagrobki - na jednym z nich widoczny jest napis "Friedrich Wilhelm Trenner zm. 25 Dez 1912".
Dojście do kaplicy i nagrobków usłane jest fragmentami kamiennych tablic, będącymi prawdopodobnie dawnymi nagrobkami.
Wśród zabudowań Dalkowa na uwagę zasługuje również wieża mieszkalna - druga siedziba szlachecka w Dalkowie (być może również rodziny von Glaubitz). Wieża znajduje się na obrzeżach Dalkowa (na początku XX wieku obszary te były nazywane jako "Reihe"). Przed II wojną znajdowała się tam leśniczówka, a jeszcze wcześniej młyn wodny, który w 1628 roku określany był jako "Reih-mühle". Wieża została wybudowana prawdopodobnie w XVI wieku. Pewne elementy jej budowy mogą wskazywać na obronny charakter budowli (niewielkich rozmiarów okna, występujące przeważnie w górnych partiach wieży). Istnieją przypuszczenia, że dookoła wieży istniała dawniej fosa, co może sugerować znajdujący się w pobliżu staw. Obecnie wieża jest remontowana przez aktualnego właściciela (więcej na ten temat można przeczytać na blogu właściciela).